ماهیت امواج مغزی چیست؟

یک مغز سالم همواره در شرایط و فعالیت‌های مختلف، طیف وسیعی از امواج را نشان خواهد داد. وجود امواج مغزی شاهدی دال بر فعالیت الکتریکی صحیح مغز و نورون‌ها است. در واقع زمانی که گروهی از نورون‌ها برای تعامل با گروه دیگر شروع به ارسال پالس‌های الکتریکی می‌کنند؛ یک الگوی مواج شکل می‌گیرد. از زمانی که بشر به این حقیقت دست یافت که با تقویت و کنترل ارتعاشات مغزی قادر است سلامت روان و کیفیت زندگی را متحول کند؛ همواره این سوال که چگونه ارتعاش را بالا ببریم مطرح بوده است. امروزه علاوه بر مطالعات گسترده در سراسر جهان بر روی ماهیت و نحوه عملکرد امواج مغزی، تکنیک‌های فراوانی نیز برای تقویت و بالا بردن این امواج ارائه شده است.

انواع ارتعاشات مغزی و عملکرد آن‌ها

مغز در طی روز بسته به میزان هوشیاری صاحبش، امواج مختلفی را از سریعترین تا کندترین فرکانس‌ها ساطع می‌کند. این امواج بر رفتار، احساسات، تفکر و انرژی ما تاثیر خواهند داشت. برای دانستن اینکه چگونه ارتعاش را بالا ببریم و درک بهتر امواج، باید مدل‌های مختلف آنها و خصوصیات هر کدام را بدانیم:

امواج گاما

برای فهمیدن اینکه چگونه ارتعاش را بالا ببریم به سراغ موجی می رویم که به آن کمتر پرداخته بودیم. این ارتعاش، موج گامای مغزی نام دارد. اگر ارتعاشات مغزی را در یک نوار پیوسته از کندترین تا سریع‌ترین آنها دسته بندی کنیم؛ امواج گاما در صدر سریع‌ترین ارتعاشات مغز قرار می‌گیرند. غالب بودن این امواج بیانگر این است که مغز شما به شدت درگیر و سخت مشغول کار است. زمانی که فرد در حال پردازش اطلاعات پیچیده است یا زمانی که به دنبال راه حل یک مشکل می‌گردد.

دستگاه الکتروانسفالوگرام (EEG)، مغز را در محدوده امواج گاما نشان می‌دهد. این امواج به شما امکان تیزبینی، ارائه هوش، دقت و ذکاوت می‌دهند. مثلا زمانی که روی لبه صندلی‌تان نشسته و مجذوب صحبت‌های یک سخنران شده‌اید، یا وقتی به نحوه اثبات یک فرمول یا عملکرد یک دستگاه گوش می‌دهید؛ مغز حس می‌کند شما در این لحظه به بالاترین درجه عملکرد ذهنی نیاز پیدا کرده‌اید. اینجاست که امواج گاما غالب می‌شوند. حالا شما متمرکز و هوشمند هستید و اصطلاحا آماده‌اید تا مو را از ماست بکشید. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که مشکلات یادگیری یا اختلال در پردازش ذهنی دارند و یا به بیماری‌هایی نظیر سندرم عدم تمرکز مبتلا هستند؛ به احتمال زیاد در ورود به طیف امواج گاما مشکل دارند.

امواج بتا

همانطور که در مقالات گذشته اشاره شد در زندگی روزمره، شما به درصد ثابتی از فعالیت مغز و حضور ذهن نیاز دارید. این محدوده محل ظهور امواج بتا است. میزان تمرکز و درگیری فکری که به طور معمول برای انجام وظایف و مشغولیت‌ها نیاز دارید؛ در محدوده ارتعاشات بتا قرار دارد. البته ما اصطلاح بتای بالا و بتای پایین داریم که از فرایندهای فکری پیچیده تا افکار روزمره متغیر هستند.

امواج آلفا

زمانی که تازه از خواب بیدار شده‌اید یا وقتی آماده به خواب رفتن هستید امواج آلفای مغز غالب می‌شوند. این ارتعاشات در میانه طیف امواج قرار داشته و به طبع آن عملکردی میانه دارند. به این شکل که شما بیدار و هوشیار هستید اما روی مسئله خاصی تمرکز ندارید. مغز آزاد است و هنوز به وسیله خواسته‌ها و نیازهای فکری روزمره شما انباشته نشده است. شما آرام هستید و در آستانه پرداختن به مسائل پیچیده زندگی قرار دارید. ذهن در این شرایط به شدت مستقل، قدرتمند و خلاق است.

سکوی پرتاب از شما می‌خواهد این‌بار که از خواب برخاستید در چند ثانیه ابتدایی روز خود به سراغ چک کردن موبایل، ساعت یا لیست انجام کارها نروید.

در این زمان کوتاه که ذهن و بدن‌تان هماهنگ با هم در سکوت، آرامش و هوشیاری هستند به اهداف، خواسته‌ها، ایده‌ها و روش‌ها بیاندیشید. تحقیقات ثابت کرده این تایم مختصر قبل از به خواب رفتن و بعد از بیدار شدن یک بازه طلایی ذهنی است. با دانستن اینکه چگونه ارتعاش را بالا ببریم در این لحظات می‌توان امواج آلفای غالب مغز را به خدمت گرفت. به خاطر داشته باشید زمان‌هایی که در طول روز موقتا دست از کار کشیده و ناگهان فشار را از روی ذهن بر‌می‌دارید؛ مغز به سرعت وارد محدوده آلفا می‌شود.

شما احساس آسودگی و مسلط بودن به اوضاع دارید و قادر هستید شرایط را به آسانی مدیریت کنید. بسیار مهم است که بتوانید با انجام تکنیک‌هایی مانند مراقبه و مدیتیشن این امواج را در طول روز به خدمت بگیرید. یک مطالعه در سال ۲۰۰۹ نشان داد که هنگام آموزش مدیتیشن، امواج آلفا از نواحی پس سری مغز آزاد می‌گردد. امواج آلفا مانند یک زنگ تفریح و شارژ مجدد مغزی برای شما عمل خواهند کرد.

امواج تتا

این ارتعاشات به امواج آرامش معروفند. در یک خواب آرام یا زمانی که شما در طول آموزش مراقبه به لحظه سکون، خلأ ذهنی و آرامش درون دست می‌یابید؛ مغز در محدوده تتا در حال فعالیت است. امواج تتا همچنین در حالت «خلبان خودکار» مغز هم غالب هستند. این همان حالتی است که شما در حین انجام یک کار تکراری و تا حدی خسته کننده ناگهان متوجه می‌شوید که تمرکز ذهن خود را از دست داده و تنها حضور فیزیکی داشته‌اید.

اعمالی مانند پیاده‌روی، رانندگی، پول شمردن، کارهای منزل، رنگ کردن اتاق و هر کاری که ذهنتان در حین آن بتواند مجالی برای خیال‌پردازی پیدا کند در این دسته قرار می‌گیرند. در این حالت مغز، عمل مورد نظر را به خلبان خودکار سپرده و خود را از نظارت دائم آن رها می‌کند و در نتیجه فرصت می‌یابد درباره مسائل جذاب‌تری شروع به طرح ایده و رویا پردازی نماید. البته این مطلوب نیست که شما فرضا در حین گوش سپردن به صحبت‌های همسر یا استاد دانشگاه خود در جهان دیگری سیر کنید اما به هر حال این نشانه یک ذهن سالم و طبیعی است. در مواردی لازم است خروج ذهن از حالت بتا و غلبه امواج تتا را کنترل نمایید اما گاهی هم باید اجازه دهید مغز به رویابافی مشغول شود.

کارشناسان معتقدند که امواج تتا برای ثبت خاطرات و آنالیز داده های ورودی مغز لازم هستند. بسیاری از سطوح آموزش توسط این امواج تقویت می‌شوند. در واقع مغز، هوشیاری شما را مزاحم قلمداد کرده و آن را به لایه‌های عمیق ذهن می‌فرستد و سپس آزادانه به فعالیت می‌پردازد. برای تقویت امواج تتا دانستن نکاتی که می‌گوید چگونه ارتعاش را بالا ببریم ضروری است.

امواج دلتا

در یک خواب عمیق و بدون رویا، خواب مصنوعی توسط دارو یا شرایط کما، مغز وارد محدوده امواج دلتا می‌شود که در مقاله قبل به تفصیل به آن اشاره شد.

چگونه ارتعاش را بالا ببریم که بین امواج مغزی هماهنگی ایجاد شود؟

می‌دانیم ارتعاشات مغزی ۵ مدل اصلی دارند که در طی شبانه روز بر اساس فعالیت و عملکرد ما بالا و پایین می‌شوند. زمانی که فرد از نظر جسمی و ذهنی در سلامت کامل است؛ یک ‌هارمونی زیبا و درست بین ارتعاشات مغزی برقرار است. با این وجود عوامل بسیاری می‌توانند این تعادل سالم را بر هم بزنند. مواردی مانند استرس، کم خوابی، برخی بیماری‌ها و داروها از این قبیل هستند. صدمات وارده به مغز (روحی یا فیزیکی) مانند تصادفات، ضربه‌های مغزی یا شوک روحی هم ممکن است سبب بر هم خوردن نظم ارتعاشات شوند.

به گفته محققان، مقادیر نامتعارف امواج گاما با بیماری‌های عصبی و شناختی مرتبط است. همچنین تحقیقات نشان داده که در برخی از افراد مبتلا به افسردگی این امواج آلفا هستند که از تعادل خارج شده‌اند. در تلاش برای یافتن پاسخ چگونه ارتعاش را بالا ببریم تحقیقی در سال ۲۰۱۹ انجام گرفت و در آن دانشمندان با استفاده از متد‌های تحریک مغز، موفق به بالا بردن امواج آلفا در بیماران مبتلا به افسردگی شدند. نتیجه آن کاهش محسوس علائم در بیمارانی با درجات بالای افسردگی بود.

همچنین بعضی خوراکی‌ها می‌توانند به شما در تقویت ارتعاشات مغزی کمک کنند. به عنوان مثال پسته به دلیل تقویت امواج گاما بهتر است در تغذیه روزانه شما جای بگیرد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ مشخص کرد آجیل و مغزیجات تا حد زیادی موجب افزایش سطح امواج گوناگون می‌شوند. در همین تحقیق بادام زمینی به عنوان افزایش دهنده امواج دلتا معرفی گردید.

تاثیر مراقبه و مدیتیشن بر مدیریت امواج مغزی

در ادامه برای یافتن جواب سوال چگونه ارتعاش را بالا ببریم به موضوعات جالب دیگری می‌رسیم. یافته‌ها نشان داده انجام تمرینات صحیح مراقبه و مدیتیشن بیشتر از چیزی که فکر می‌کردیم بر ابعاد زندگی ما موثر است. تا به امروز تصور می‌شد تمرینات مراقبه و مدیتیشن تنها سبب آرامش فرد می‌شود و نقشی در برانگیختن حواس دیگر ندارد. به تازگی مشخص شده افراد می‌توانند با آموزش مدیتیشن، تولید امواج گاما را تقویت نمایند. همچنین تمرینات یوگا و تکنیک‌های افزایش تمرکز نیز تا حدودی سطح این ارتعاش را بالا می‌برد.

از طرف دیگر انجام مدیتیشن توانست علائم بهبودی را در افرادی که مبتلا به اختلالات اضطرابی بودند ظاهر نماید. تصور می‌شود که انجام این تکنیک‌ها سبب متعادل شدن امواج آلفا و تتا شده و مغز را از حالت برانگیختگی و آماده باش خارج می‌کند. در کتاب شکست عادت‌های کهنه جو دیسپنزا یکی از اصول مهم پشت سر گذاشتن عادات نادرستی است که با آنها خو گرفته‌ایم. یکی از این رفتارهای مخرب عادت به داشتن اضطراب همیشگی است.

زمانی که در کتاب صوتی شکست عادت‌های کهنه به شما تکنیک‌های بدیع رهایی از این رفتارها آموزش داده می‌شود؛ در واقع مغزتان دوباره به خاطر می‌آورد که چگونه از محدوده امواج بتا خارج و خود را به ارتعاشات آرام‌تر برساند. اضطراب همیشگی یکی از عادت‌های مضری است که در درازمدت می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به جسم و روح شما وارد نماید. سکوی پرتاب برای داشتن یک “من جدید و خود ساخته” دانلود کتاب صوتی شکست عادت‌های کهنه را پیشنهاد می‌دهد.